Etiket: Peppermøllen

– Türkiye’de de Dünya Kadınlar Günü kutlanıyor mu?

– Evet, kutlanıyor.

– O zaman demek ki, dünyada hiçbir yerde erkeklere huzur kalmadı…

Başka türlü söylense, sinir olabilirim. Ama, karşımdaki Norveçli görevli bu sözleri o kadar sevimli ve esprili bir şekilde söylüyor ki, birlikte gülüyoruz… Sabahtan beri bu kaçıncı Dünya Kadınlar Günü esprisi… Hepsi farklı ve komik bir şey söylemeyi başarıyor. Ne derler? Bir şeyi nasıl söylediğin en az ne söylediğin kadar önemli. Hatta bazen, daha da önemli…

Bugün, 8 Mart 1990. Son birkaç günden beri Oslo’da yaşadığım karışıklıklardan sonra şimdi Tromsø’ye (Tromsö okunur) uçuyorum. Sonunda her şey yoluna girdi. Aşağı yukarı yarım saattir uçuyoruz. Yolculuk, 1 saat 45 dakika sürecekmiş. Aşağıda bir süre, uçsuz bucaksız gibi görünen karlı dağlar ve dantel gibi fiyortlar görünüyor. Sonra, bulutların üstüne çıkıyoruz. Kuzey Kutbuna doğru gidiyoruz…

Oslo’da, kâh keyifle gezerek kâh endişe içinde geçirdiğim birkaç günden sonra Tromsø uçağında arkama yaslanıp uçuşun tadını çıkarmaya çalıştığımı hatırlıyorum. Gerçi, tam olarak da rahatladığım söylenemezdi. Daha önce belirttiğim gibi, o günlerin teknolojik ortamında, yolculuk öncesinde Oslo hakkında bile elimde hemen hemen hiç bilgi olmazken, Kuzey Kutup Dairesi içinde yer alan Tromsø benim için tam bir bilmeceydi. Dünyanın sonunda, ejderhaların yaşadığı bir ülke gibi… (Oslo ile ilgili yazıma erişim için linke tıklayabilirsiniz).

Oslo’daki şirket görevlileri, Tromsø’de beni Prof. Jan Raa’nun (Ro okunur) karşılayacağını söylemişlerdi. Dr. Christiaan Barnard’a olan şaşırtıcı benzerliği nedeniyle, onu tanımamın çok kolay olacağını da eklemişlerdi. 1967 yılında dünyada insandan insana ilk başarılı kalp naklini yapan Güney Afrikalı doktor Barnard’ı tabii ki hatırlıyordum. Gülen yüzü ile, zamanın tüm önemli yabancı ve yerli dergilerine kapak olmuş ve henüz 10 yaşında olmama karşın hafızamda yer etmişti.

Gerek Tromsø-Oslo arasındaki gidiş ve gelişim sırasında gerekse daha sonra Hollanda’ya uçarken, Norveç’te uçak ile yolculuk ve ona bağlı işlemlerin ne kadar kolay olduğu dikkatimi çekmişti. Öyle ki, günümüz Türkiyesinde, otuz yıl sonra bile, böyle bir kolaylığa erişemedik. Norveçliler için uçak, bizim şehirlerarası otobüslerden bile daha pratik bir ulaşım aracı idi. Kelimenin tam anlamıyla, havaalanına gidip, biletlerini alıyor ve uçağa biniyorlardı. Eminim, günümüzün internet ortamında bu işler daha da pratikleşmiştir. Ayrıca, bilete yapılacak değişiklikler de, şaşırtıcı bir şekilde, sorunsuz halledilebiliyordu. Değişen gezi programı nedeniyle, Stavanger ve Bergen’e gidişim iptal olunca, daha sonra Amsterdam ve Paris uçuşları içeren, çok uçuşlu biletimin değişikliği için epeyce heyecanlanmıştım. Oslo’da birlikte çalıştığım Norveçlilere biletimin nasıl düzeltileceğini birkaç kere sorunca, sakin olmamı, Amsterdam’a uçmak için havaalanına gidince sorunun çözüleceğini söylemişlerdi. Buna pek inanamasam da, daha fazla ısrar edememiştim. Nitekim, dedikleri gibi oldu. Birkaç dakika içinde biletim değiştirildi ve ben, yurt içi bir uçuş yerine, Amsterdam uçağına bindim.

Uçak alçalmaya başladı. Aşağıda her yer kar. Pilot, şu anda sıcaklığın -3 derece olduğunu söyledi. Oslo’nun 1800 kilometre kuzeyinde bulunan Tromsø, Kuzey Kutup Dairesi çizgisinin de 350 kilometre içerisinde, yani kuzeyinde, bulunuyor. Buradan Kuzey Kutbu’na uzaklık aşağı yukarı 2200 kilometre imiş.

Artık aşağısı çok net görünüyor. Hava epeyce güneşli ve pırıl pırıl. Gözlerim boşuna bir uçak pisti arıyor. Pist falan görünmüyor. Pilot, pist olması gereken yere, uçağı hiç sarsmadan iniyor.

Uçak piste o kadar rahat inmişti ki, uçaktan inen merdivenden yere adımımı hiç düşünmeden atmış, ancak ayağımın feci şekilde kayması ile birlikte apronun aslında tamamen buz olduğunu anlamıştım. Terminale doğru güçlükle yürürken, pilotu daha da takdir etmiştim. Türkiye’de buzlanan pist nedeniyle ertelenen uçuşlar, hatta keşmekeş haline gelen trafik aklıma gelmişti. Belli ki, Tromsø’de böyle şeyler sorun değildi. Buzul Çağı’nın sonundan beri burada yaşadığı bilinen insanoğlu, doğaya uyum göstermiş, normal ve uygar bir yaşam sürüyordu.

Fazla büyük olmayan terminale girer girmez onu görüyorum. Gerçekten de, Dr. Barnard’a olan benzerliği inanılmaz. Önce karşılıklı bakışıyoruz.

– Siz….

– Evet, diyorum cümlesini tamamlamasını beklemeden. Çünkü, onun Prof. Jan Raa olduğundan eminim.

El sıkışıyoruz. Karşılıklı nezaket sözleri…

– Çok güzel, diyor, atkı gibi boynuma doladığım ve omuzlarımı örten yün şalı göstererek.

Bu iltifatın üzerine, onun giyimi dikkatimi çekiyor. Ne boynunda bir atkı ne başında bir bere var. Üstünde, benim ilkbahar ve sonbaharda giydiğim türden bir deri mont. Önü açık ve içinde sadece bir gömlek görünüyor.

Jan Raa bana daha sonra, o montu Türkiye’den aldığını söyleyecekti. Kendisi, tanıştığım diğer Tromsø’lülere göre biraz daha ince giyiniyordu. Bu doğru. Ama diğerleri de, Kutup Dairesi içinde olmalarına karşın, bize göre daha ince giyiniyor gibiydiler. Jan Raa’nun söylediğine göre, içlerine boğazlarından ayak bileklerine kadar vücutlarını kaplayan, uzun kollu ve ince yünden içlikler giyiyorlarmış. Bana, Türklerin soğuktan korunmak için yanlış giyindiklerini söylediğini de hatırlıyorum. Ona göre, fazlasıyla kat kat giyiniyor olmamız doğru bir yöntem değildi.

Hava, beklemediğim kadar güneşli. Ama, çok kuvvetli esen bir rüzgâr var. O nedenle, Ankara veya İstanbul’da hissettiğimiz -3 dereceden çok daha sert ve üşütücü. Yine de, dayanılmaz değil.

Araba ile önce, kısa bir toplantı yapmak için üniversiteye gidiyoruz. Jan Raa, buzlu yollarda çok olağan bir şekilde arabayı kullanıyor. Yanımızdan geçen arabaların sürücüleri de gayet sakin. Yolların iki yanında uzanan uçsuz bucaksız beyazlığın yarattığı tekdüzelik insana, biraz boğuluyormuş hissi veriyor.

Tromsø’de iki şey beni çok şaşırtmıştı. Birincisi, havayı karanlık bulmayı bekliyordum. Oysa karanlık dönem, 22 Kasım ile 21 Ocak arasındaki 60 gün imiş. 21 Ocak’ta güneşin tekrar yüzünü göstermesi ile birlikte günler uzamaya başlıyormuş. Mart ayının başında güneş sabah saat 7 gibi doğuyor ve akşam saat 5’te batıyordu. İkincisi ise, etrafta gördüğüm ağaçlardı. Doğrusu, Kutup Dairesi içinde ağaç görmeyi hiç ummuyordum. Nitekim, daha sonra, şaşırmakta haklı olduğumu öğrenecektim. Çünkü örneğin, Kanada’nın ve Rusya’nın aynı enlemde bulunan bölgelerinde hiç ağaç yokmuş. Gerek havanın beklediğim kadar soğuk olmaması, gerekse burada ağaçların olması tamamen Gulf Stream etkisinden dolayı imiş. Kış nedeniyle yapraklarını dökmüş olan ağaçların, huş (birch) ağaçları olduklarını söylediler. Daha sonra ülkemizin Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz bölgelerinde de yetiştiğini öğrendiğim bu ağaçların gövdeleri, gümüşe çalan renkleri ile, kavak ağacını andırıyorlardı. Bunların dışında, çam ağaçları da vardı.

Norveç’in kuzeydeki en büyük şehri olan Tromsø, iki ada (Tromsøy ve Kvaløy) üzerine kurulmuş. Adalar birbirlerine ve ana karaya köprü ve tünelle bağlanmış. Burası aynı zamanda dünyada Kuzey Işıkları’nın (Aurora Borealis) da en iyi izlenebildiği yerlerden birisi. Ben, doğru zaman olmadığı için, maalesef bu doğa harikasını izleyemedim.

Tromsø’nün şehir olarak kuruluşu, ilk kilisenin yapıldığı 1252 yılı olarak kabul edilse de, yaklaşık 11.000 yıldan beri burada insanların yaşadığı biliniyor. Şehrin öneminin artıp, Kuzey Kutup bölgesinde önemli bir ticari ve kültürel merkez haline gelmeye başlaması 1794 yılından itibaren oluyor. İkinci Dünya Savaşı yıllarındaki Alman işgali sırasında, kısa bir süre Norveç hükümetine ev sahipliği de yapıyor. Günümüzde Tromsø, balıkçılık, fok avcılığı, denizcilik, balık ürünleri işleme ve depolama alanlarında gelişmiş. Burada ayrıca, 1969 yılında kurulan ve dünyanın en kuzeyindeki üniversite olmakla övünen Tromsø Üniversitesi (2016 verilerine göre, öğrenci sayısı 16.151), bir Meteoroloji Enstitüsü, Lapon (Sami) Çalışmaları Merkezi, Kuzey Işıkları Gözlem İstasyonu ve Norveç Kutup Enstitüsü var. Şehir, restoranları, barları ve genç nüfusu ile oldukça canlı bir yerleşim yeri.

Üniversitede yaptığımız toplantıda Jan Raa bana, önümüzdeki üç günü saat saat gösteren programımı veriyor. Akademisyenler, araştırmacılar, özel şirket yetkilileri, yan sanayi yöneticileri ile görüşmeleri kapsayan, dört dörtlük bir program. Doğrusu, beklediklerinden bir hafta önce gelmeme karşın, sekreteri Irene son anda çok başarılı bir iş çıkarmış.

Üniversite, mimarisi ve iç dekorasyonu ile çok hoşuma gitti. Bir de, içerilerin sıcak olmasına çok sevindim. Anlaşılan, Norveçliler İngilizler gibi ısıtma konusunda tamah etmiyorlar. Norveç’e gelirken en büyük korkum oydu. İngiltere’ye kış aylarında her gidişimde olduğu gibi, içimin bir türlü ısınmayacağını düşünmüştüm. Norveçliler bu konuda hiç cimri değiller ve konforları için Kuzey Denizi’nden çıkardıkları petrolün nimetlerinden yararlanıyorlar.

Şimdi otele gidiyoruz. Jan Raa hem araba kullanıyor hem de sürekli konuşuyor. Projelerinden, genel olarak Norveç ve Tromsø’den söz ediyor. Norveç’in, İkinci Dünya Savaşı sonrasında, Kuzey Denizi’nde petrol bulunana kadar ne kadar fakir bir ülke olduğunu, kendisinin hayatında ilk olarak portakalı on iki yaşında gördüğünü anlatıyor. Arada da, yüksek sesle düşündüğü ve beni şaşırttığı oluyor…

Prof. Jan Raa (1939- ), alanında dünya çapında tanınırlığı ve saygınlığı olan bir bilim insanı. Biyokimya, mikrobiyoloji ve deniz biyolojisi konusunda uzman. Akademisyen olmasının yanında kurduğu veya danışmanlık yaptığı birçok biyoteknoloji şirketi var. Bu anlamda, iş dünyasının da içinde. ABD ve Avrupa’da tescillenmiş sayısız patentin sahibi. Ayrıca, bazısını kendi kurup başkanlık yaptığı, devlete veya üniversitelere bağlı araştırma enstitüleri var. Uzmanlık alanları nedeniyle, başta somon olmak üzere, kültür balıkçılığı konusunda da dünya çapında tanınıyor. Dünyanın çeşitli yerlerinde, somon, kalkan, mersin balığı, yılan balığı gibi balıkların kültür yoluyla üretimine ya danışman ya da şirket ortağı olarak katkıda bulunmuş. Bu yazı için yaptığım bilgi güncellemesi sırasında, 2010 yılında kendisine Norveç Kralı tarafından, Norveç’e ve insanlığa katkılarından ötürü, Aziz Olav Nişanı’nın verildiğini öğrendim.

Jan Raa ile birlikte Scandic Hotel’e giriş işlemlerimi yaptık. Gösterilen saygıdan dolayı, kısa sürede onun adının Tromsø’de her kapıyı açabileceğini, akan suları durdurabileceğini anlıyorum. Buna karşın, kendisi de inanılmaz alçak gönüllü ve yardımsever. Daha itiraz etmeye fırsat bulamadan, bir bakıyorum ki bavulumu almış ve asansöre yönelmiş. Odaya girer girmez, sanki bir otel görevlisi imiş gibi, doğruca kalorifere giderek, sonuna kadar açıyor. Pencereleri kontrol ediyor. Üç kat cam olan pencerelerin çerçeveleri çok kalın.

Otelde birlikte yediğimiz öğlen yemeğinden döndüğümde odayı sıcacık buluyorum. Bir fiyorta bakan odamın kendisi de manzarası da çok güzel. Dün Oslo’dan telefon ettiğimde önce tüm otellerin bir festival nedeniyle dolu olduğu söylenip, sonra yer bulunduğu bildirilince, ben de doğrusu uyduruk bir yerde kalmak zorunda kalacağımı düşünmüştüm.

Tromsø’de kaldığım günler çok yoğun geçmişti. Birbiri ardına gittiğim toplantıların bazılarına Jan Raa da katılıyordu. Ama çoğunlukla, o kendi işleri ve toplantıları ile meşgulken, ben kendi programımı izliyordum. Zaman zaman buluşmamız için sekreteri Irene beni, Raa’nun bulunduğu yere götürüyordu. Bir keresinde, arabası ile 30 kilometre uzaklıktaki üniversitenin Kültür Balıkçılığı Araştırma İstasyonu’na (Tromsø Aquaculture Research Station) gittik. Hatırladığım kadarı ile burası, bir dere ağzında, bir fiyortun kenarında idi. Henüz tam olarak bitmemiş binaya bir ay kadar sonra taşınılacaktı. Ancak, ahşap mimarisi ve dekorasyonu çok güzeldi. Uçsuz bucaksız bir “kar çölünün” ortasında yaratılan bu uygar ve güzel ortamı çok etkileyici bulmuştum.

– Seni bir balık çiftliğine götüreceğim.

– Tamam.

– Çok iyi bir çiftlik olduğu için değil. Aslında hiç iyi durumda olmayan bir yer.

Gerçekten merak ediyorum. Gördüğüm o kadar mükemmel tesisden sonra, buraya niye gidiyoruz? Neyse, hocanın bir bildiği var herhalde…

Araba ile birkaç kilometre gidiyoruz. Artık, ben de bu buz üzerinde araba ile gitme konusunda epeyce rahatladım. Bana da olağan gelmeye başladı. Kullananlar rahat olunca, yolcu olarak benim de endişem geçti. Araba lastiklerinde zincir olmadığı için, başlarda biraz gerilmiştim.

İşte geldik! Etraf biraz derbeder görünüyor gerçekten. Kısa bir süre sonra, gelme nedenimiz anlaşılıyor.

Balık çiftliğinin yöneticisi geliyor ve elimizi sıkıyor. İsmi… O da ne? Karşımda bir Türk var! Üstelik, daha Türkiye’de çağdaş anlamda kültür balıkçılığı henüz doğru dürüst başlamamışken o, bir balık çiftliğinin başında. Daha da şaşırdığım nokta, buraya dokuz sene önce Konya’dan gelmiş olması…

Biraz Türkçe konuştuk kendisi ile. Ayrıldıktan sonra Jan Raa bana Türkçesinin nasıl olduğunu sormuştu. Biraz zayıftı, güçlükle konuşuyordu. Raa’nun söylediğine göre, Norveççesi mükemmelmiş. Bölgedeki tek Türk olunca, Türkçe pratiğini kaybetmişti anlaşılan.

Kuzey Kutup Dairesi içerisinde, hele otuz sene önce, bir Türk ile karşılaştıktan sonra, tüm yurt dışı gezilerimde dikkatli konuşmaya ve davranmaya özen gösterdim. Öyle ya… Kutup bölgesinde bile, en ummadığım yerde, karşıma bir Türk çıktıysa, dünyanın her yerinde çıkabilirdi. Pot kırmamak için dikkatli olmak lazımdı. Nitekim, pot kırmadıysam da on altı yıl sonra, 2006’da Paris’te de böyle ilginç bir karşılaşma olayı yaşamıştım. Yeri gelirse, günün birinde onu da anlatırım…

Bir akşam, Jan Raa’ların evine yemeğe davetli idim. Otelden bir taksiye binip, kolayca verilen adrese gittim. Girişteki antrede, Norveçlilerin yaptığı gibi çizmelerimi çıkardım. Yemekte, Jan Raa’nun pişirdiği nefis bir morina balığı vardı. Biz eşiyle sohbet ederken, o pişirmişti. Yanında da domates salatası. Norveç’te seralarda bol miktarda domates yetiştirildiğini o zaman öğrenmiştim. Yemek ve gece geç saate kadar süren sohbet çok güzeldi. Norveçlilerin sevdiğim yanlarından biri de, bizde “tavuk gibi” diye ifade edilen erkenden yatma huyları olmaması olmuştu. Gerek Oslo’da gerekse Tromsø’de epeyce geç yattıklarını gözlemlemiştim. Gece hayatı konusunda tek çekinceleri, alkollü araba kullanma konusundaydı. Bu konuda çok sert kurallar ve cezalar vardı. Oslo ve diğer güney kentlerinde yüksek para cezaları uygulanırken, Tromsø’de alkollü araç kullanmanın cezası ehliyetinizin elinizden alınmasıydı. Bu nedenle, topluca içki içilecek bir ortama gidiliyorsa, gruptan ya da eşler arasından bir kişi ağzına alkol koymuyordu.

Bir başka akşam, yine uzun ve yorucu bir çalışma gününün sonunda, Peppermøllen isimli bir restorana gittik. Jan Raa’nun eşi ve birkaç gün önce tanıştığım Türk de bizimle geldi. Peppermøllen’ın bulunduğu ahşap bina 19. yüzyılın ikinci yarısında yapılmış. Bu açıdan çok sıra dışı sayılmaz çünkü, Tromsø’nün bir özelliği de Kuzey Norveç’te en çok sayıda ahşap evin bulunduğu yerleşim yeri olması. Bu evlerin en eskisi 1789 yılından kalmış. Aşı boyası olarak tabir ettiğimiz renkte boyanmış Peppermøllen’in binasının özelliği, buranın bir zamanlar, ünlü Norveçli kaşif Roald Amundsen’in (1872-1928) kaldığı ev olması. 14 Aralık 1911 günü Güney Kutbu’na diktiği Norveç bayrağı ile tarihe, buraya ulaşabilen ilk kaşif olarak geçen Amundsen, Kuzey Kutbu’na da seferler yapmış. İşte bu seferlerden önce, Tromsø’de bu evde kalmış. 12 Mayıs 1926’da hava gemisi ile Kuzey Kutbu’na da ulaşan Amundsen, dünyanın her iki kutbuna da ilk olarak varan tek kaşif olmuş. (Bu araçların, 20. yüzyılın başında Alman Kont Ferdinand von Zeppelin tarafından tasarlanarak, ZLT Zeppelin Luftschifftechnik şirketi tarafından üretilenlerine zeplin denilmektedir. Türkçede tüm bu çeşit araçlar zeplin olarak adlandırılmaktadır).

O kadar acıkmışım ki, antre midemin kazınmasını hiç kesmedi. Öğlen, çalışma arasında, füme somonun ağırlıklı olduğu çok hafif bir şeyler atıştırmıştık. O nedenle, bu akşam yemeğini dört gözle bekledim.

İşte ana yemek geldi. Tabii ki yine balık. Buraya geldiğimden beri sabah, öğlen akşam, balıksız bir tek öğün görmedim. Söylendiğine göre, Norveç’te kalp hastalıklarının yok denecek kadar az olması bu yüzdenmiş.

Muhteşem görünümlü bir somon önüme kondu. Yanındaki garnitürü ile birlikte, resim gibi. İlk lokmamı ağzıma atıyorum. Gayet leziz. Hevesle ikinci lokmamı kesiyorum ki, yanımda oturan Prof. Raa’nun eli bileğimi kavrıyor. Bir anlam veremiyorum. Kendisi daha balığına dokunmamış bile.

– Yeme bunu, diyor bana ve garsonu çağırıyor.

Garson gelince,

– Bu balıklar uzun süre buzhanede kaldıktan sonra çözülmüş ve sonra tekrar dondurulmuşlar.

Garson hiçbir şey diyemeden, şaşkınlık içinde öylece dikiliyor. Jan Raa işin peşini bırakmıyor.

– Şimdi bunların hepsini geri götürüp, doğru dürüst balık getiriyorsunuz. Bari bana yapmayın bunu, diyor.

Utanan garsonun eli ayağına dolanıyor. Itiraz etmeden ve hızla tabakları toplayıp gidiyor. Ben ise, hala guruldayan midemle, arkasından bakakalıyorum. Doğrusu, bana göre tadı gayet iyiydi ama, konunun uzmanı öyle diyorsa, bekleyeceğiz artık mecburen…

Neyse ki, Jan Raa sonradan gelen balıkları bir bakışta onayladı da biz de yemeğe devam edebildik. Arctic berry dedikleri kırmızı böğürtlenlerle yapılan tatlı çok güzeldi. Oslo’daki Theatercaféen’de de yemiştim bu böğürtlenlerden ama, sanki anavatanı olan Kutup Dairesi’nde daha bir lezzetliydiler.

Tromsø’de yediğim ve unutmadığım bir başka yemek, tam sevdiğim gibi kremalı ve yoğun bir balık çorbası idi. Yediğimiz restoran, Cumartesi günü olduğu için ailelerin çocukları ile geldikleri, çok yüksek tavanlı ve ahşap bir binada idi. İsmini maalesef hatırlamıyorum. Notlarımın arasında da bulamadım. Çorbamızı bitirdikten sonra, bir garson tüm restoranda bir tepsi gezdirmeye başladı. Üstünde, kürdanlara takılmış, kelimenin tam anlamıyla, simsiyah, bitter çikolata görünümünde, bir şeyler vardı. Yanında da portakal reçeli. Ben de herkes gibi, bir tane alıp reçele batırdım ve ağzıma attım. Daha önce yediğim hiçbir şeye benzemeyen, değişik ve garip bir tadı vardı. Ayı balığı (seal) imiş yediğim.

Tromsø’ye gelip de şehri biraz gezmeden ayrılmak olmazdı. Ne de olsa, öyle insanın her zaman gelebileceği bir yer değildi. O nedenle, Tromsø’den ayrılacağım Cumartesi sabahını şehri gezmeye ayırmıştım. Jan Raa ve eşi ile öğlen yemeği için otelin lobisinde buluşana kadar birkaç saatim vardı.

Cumartesi sabahı Tromsø, şenlik yeri gibi idi. Herkes, çoluk çocuk sokaklardaydı. Söylendiğine göre, her hafta sonu böyle oluyormuş. Tabii ki, yerler buz olduğu için çok dikkatli yürümem gerekmişti. Alttan ısıtılan bazı kaldırımlarda yürümek ise, hiç sorun değildi. Öğlene doğru, Nordnorsk Kunstmuseum’a (Kuzey Norveç Sanat Müzesi) gittim. Fazla büyük olmayan müzede, Oslo’daki Ulusal Galeri’den (Nasjonalgalleriet) ödünç alınmış eserler de sergileniyordu. Müzeye girerken hava günlük güneşlikken, çıktığımda yoğun bir kar yağışı vardı. Hızlı hava değişimleri buraların tipik özelliği imiş.

Tromsø’den ayrılma zamanı da gelmişti… Havaalanında, Prof. Jan Raa karşıladığı gibi sıcak bir şekilde uğurladı beni. Kendisini, danışmanlık için geldiği İstanbul’da birkaç kere daha görecektim. Oslo’ya uçarken, görüş mesafesi yok olana kadar aşağıya, buzullara baktım. İnsanoğlu’nun doğayı yenmesinden mi söz ediyordu birileri? Buna yenmek değil de, talan ve tahrip etmek demek daha doğru idi sanki. Bir başka ifade ile, şikeli döğüştü. Yoksa buradan bakınca, doğa yenilmez görünüyordu. İnsan ise, güçsüz ve yalnız…