Etiket: Gustav Vigeland

Otel odası fazla büyük değil ama, fena görünmüyor. İçeri girer girmez yüzüme boş ve ısıtılmamış odalara özgü bir soğukluk çarptı. Banyo daha sıcak gibi. Televizyonu açtım. Karşıma daha önce hiç görmediğim, kafası sıfır numara tıraşlı bir kadın şarkıcı çıktı. Alttaki yazıda isminin Sinead O’Connor olduğu yazıyor. Ne kendisini ne de söylediği “Nothing Compares to You” şarkısını daha önce duymamıştım. Kadının yanık yanık söylediği şarkı da, gözleri gibi, çok hüzünlü.

İçinde bulunduğumuz pandemi döneminin zorunlu kıldığı yaşam koşulları, her birimiz üzerinde farklı etkiler yaratıyor. Bunların bir kısmı görünür etkiler. Daha derinde yaşananların bedensel ve ruhsal sonuçları ise belki yıllar sonra karşımıza çıkacaklar. Salgının etkilerini yavaşlatma önlemleri çerçevesinde girdiğimiz bu “ikinci kapanma” evresini sanki herkes daha bir bıkkın ve düşük moralle karşıladı. Yaşama karşı genelde pozitif yaklaşımı olan bir insan olarak ben bile, kendimi bu sefer daha yılgın hissediyorum. Sanki distopik bir dünyanın betimlendiği bir romanın kahramanlarından biriymişim de birileri bu kitabı okuyormuş gibi…

Bu süreçte, kitap okumak ve yazı yazmanın dışında, ben de çoğumuzun yaptığı gibi bol miktarda film ve dizi izliyorum. Böylece, biraz da çok özlemini çektiğim yolculuk yapma arzumu hafifletiyorum belki. Hiç gitmediğim yerlerde geçen filmler yanında, gittiğim yerleri bu yolla yeniden görmek hoş oluyor. Bazıları aynen eskisi gibi. Bazıları ise çok değişmiş. Esasına bakarsanız, çok küçük yaşlarımdan beri, bir yerden ayrılma eylemi bana ölüm sonrası olacakları anımsatır. Her iki durumda da, zamanın o noktası bizim için bir sonu ifade ederken, ayrıldığımız şehir ya da ülkede değişim ve gelişim devam edecek, hayatlar kendi akışında sürecektir. Şehirler farklı şekillerde ve oranlarda büyüyecek veya başkalaşacak, insanlar bizsiz kendi yaşamlarını sürdürecekler. Tüm bu değişimler olurken, o yerin aklımızda kalan son iz düşümü bizim için gerçekliğini korumaya devam edecek. Geçenlerde Netflix’de izlediğimiz Norveç dizisi, Occupied da bana yine bunları düşündürdü. Dizide, 5 Mart 1990 günü ayak bastığım Oslo’dan bana tek tanıdık görünen bina, parlamento binası ve Kraliyet Sarayı oldu. Belki yapımın şehrin modern bölgelerinde çekilmesi özellikle tercih edildiği için, gördüğüm Oslo bambaşka bir yermiş gibi geldi bana.

Doğrusu, otel konusunda şaşırmadım desem yalan olur. İstasyondaki Turizm Danışma’dan önerdikleri Norona Hotel, çok katlı bir binanın sadece aradaki birkaç katını kapsıyor. Otelin resepsiyonuna, bir iş yeri girişi gibi olan binanın zemin katından bindiğiniz bir asansörle ulaşıyorsunuz. Sokaktan içeri adım atılan bir lobby yok. Resepsiyondaki soğuk tavırlı genç kadın, sadece iki gece için yerleri olduğunu hatırlattı. Biliyorum zaten. İstasyondaki görevli üçüncü gece için belki yer açılabileceğini, olmazsa, yine yardımcı olabileceklerini söylemişti. Aslında, daha birkaç ay önce Buket Uzuner’in “Siyah Saçlı Kadının Gezi Notları” isimli kitabını okuduğum için kendimi bu otel görevlisi kadın gibi tiplere göre ayarlamıştım. O nedenle havaalanındaki pasaport kontrolü öncesi de yüzümü suratsız bir frekansa ayarladım çünkü, daha önce başka ülkelere girerken polislere kibar ve güler yüzlü davranmamın karşılığında aksi ve kaba tavırlarla çok karşılaştım. Ama, o da ne? Norveçli polis inanılmaz esprili birisi çıktı. Sadece o mu? Otele gelene kadar karşılaştığım herkes güler yüzlü ve kibardı. Belki de kısa sürede alıştığım o cana yakınlık yüzünden otel görevlisinin tavrı beni o kadar şaşırttı.

Otuz yıl içinde gelişen teknoloji, yolculuklar açısından pek çok kolaylık getirdi. Günümüzde, herhangi bir yere hayatımızda ilk olarak gidiyor bile olsak, önceden otel (hatta restoran) rezervasyonlarımızı yapabiliyor, araba kiralayabiliyor, gezilecek yerleri önceden saptayıp, müze ve benzeri yerlerin biletlerini önceden alabiliyor ve her günümüzü planlayabiliyoruz. Daha gitmeden, o ülkeye ya da şehire belli bir aşinalığımız oluyor. Tüm bunlar bize müthiş bir rahatlık sağlıyor. Öte yandan, bu durum işin macera kısmını yok ediyor. Bilinmeze doğru giderken duyulan merak ve heyecan önemli ölçüde azalıyor. Günümüzde insanlar nerede fotoğraf çektireceklerine bile gitmeden karar verebiliyorlar.

Gittiğim ilk İskandinav ülkesi olan Norveç’e uçarken yaşadığım heyecanı hatırlıyorum. Planlı bir iş gezisi olmasına rağmen, neler ile karşılaşacağımı ve neler göreceğimi günlerce merak edip durmuştum. Elimdeki yazılı bilgi kısıtlıydı. Internet zaten yoktu. İskandinav ülkeleri de o zamanlar öyle insanların sıklıkla gittikleri ülkelerden değillerdi. Dolayısı ile, çevremde kalınacak yer vb. konusunda danışabileceğim kimse de yoktu.

Yurt dışı yolculuklar sırasında o günlerde yaşanan bir diğer sıkıntı da, para konusu idi. Türkiye’de henüz kredi kartları yaygınlaşmamıştı. Ayrıca, o dönemin kartlarının yurt dışında geçerli olmama gibi bir sorunu vardı ve bu, kartların üzerinde yazardı. Bu durumda, paranızı cebinize koyup, gitmeniz gerekiyordu. Hiç unutmuyorum, benim uçuşum pazartesi günü, çok erken bir saatte idi. O zamanlar çalıştığım bankanın mali işler bölümü, harcırah işlemlerini son iş günü olan bir önceki cuma gününe bırakmıştı. Sonunda, akşam üzeri saat beşte, önüme her biri 20 dolar olmak üzere, 200 tane banknot bırakıldı. Koca bir yığın! Neden böyle bir saçmalığın yapıldığını sorduğumda ise, elde sadece 20 dolarlıkların olduğu belirtildi. Doğal olarak, haftanın son iş günü, o saatte tartışmanın hiçbir yararı yoktu. Böylelikle, diğerlerine ek olarak, yolculukla ilgili bir de bu stres eklenmişti… Bir ay sürecek iş gezisi boyunca bu kadar parayı kaybetmeden ve çaldırmadan taşımam gerekecekti.

Bugünden geriye doğru bakınca, önemli olumsuzluklar olarak görünen tüm bu konulara rağmen, İstanbul’dan bindiğim Finnair uçağı ile Helsinki’ye uçup, oradan Oslo’ya aktarma yapmak, Oslo havaalanından bindiğim otobüsle geldiğim istasyondaki Turizm Danışma aracılığı ile otel bulabilmek bana müthiş bir kolaylık ve uygarlık gibi gelmişti o zaman. Bir de üstelik, her iki uçuş sırasında da beklemediğim bir hoşluk yaşamıştım.

İstanbul’da check-in yaptığım sırada, Finnair’in bankosundaki görevli, utana sıkıla ve benden özür dileyerek, sigara içilmeyen bölümde koltuklarının kalmadığını, o nedenle beni First Class’a koyacaklarını söyledi! Evet, o yıllarda uçaklarda sigara içilirdi ve uçağın çok küçük bir bölümünde sigara içmeyenlere yer ayrılırdı. Bu bile, sigara içmeyenler için, önemli bir gelişme kabul edilmişti. İşte, o sigara içilmeyen kısıtlı bölgede yer kalmadığı için, ben beklemediğim bir konforla uçtum. O zamanların First Class’ı da (henüz Business Class icat edilmemişti), gümüş çatal kaşıkların, keten peçetelerin kullanıldığı, türlü türlü aperatiflerin, şarap ve dijestiflerin sunulduğu bir konfora sahipti. Aynı durum, Helsinki’den Oslo’ya uçarken de oldu. Aslında, o gezide yaptığım toplam sekiz uçuşun yedisinde, aynı sebepten dolayı First Class uçtum. Şansın ötesinde, galiba ben biraz da bu işin sırrını çözmüştüm. Bunun için check-in için acele etmeyip, biraz sonlara kalmak gerekiyordu…

Oslo’ya yerel saatle 16:15’te indik. İstanbul ile aramızda bir saat fark var. İndiğimizde hava güneşli ve 8 derece idi. Alçalırken manzara çok güzeldi. Nereye bakacağımı şaşırdım. Sanki her yer orman. Aralara serpiştirilmiş evler ve o güzelim fiyortlar. Muhteşem bir görüntü…

Otele yerleştikten sonra dışarı çıktım ve bir saat kadar yürüdüm, bir şeyler yedim. Oslo güzel bir şehre benziyor. Sokaklarda hemen hemen hiç insan yoktu. El ayak çekilmiş gibi. Zaten Oslo’nun 680 bin civarında, tüm ülkenin ise 4 milyonun biraz üstünde nüfusu var. Bizim son verilere göre ise, İstanbul 6,5 milyon, Türkiye 55,5 milyon civarında.

O gece dışarı çıktığım zaman, ıssız sokaklarda korkusuzca yürümek bana hala hatırladığım bir özgürlük duygusu vermişti. Sabah İstanbul’da iken, şimdi Oslo’da olmak fikri çok hoşuma gitmişti. Oysa daha önce, birçok Avrupa ülkesinin yanında, Atlantik’i aşıp, Amerika’ya da gitmiştim ama, böyle hissetmemiştim. Bu başka türlü bir duygu idi. Günümüzde, çok daha uzun mesafeleri çok daha kısa sürede katediyoruz ve bu bize gayet olağan geliyor. Teknolojik ilerlemelerin insan üzerinde yarattığı etki, zamana, kişilerin yaşına ve yeniliklere karşı ne derece açık olduklarına çok bağlı. Marcel Proust (1871-1922) ünlü “Kayıp Zamanın İzinde” isimli dev eserinin son ciltlerinden birinde, araba ile yaptığı bir yolculukla ilgili olarak, insan vücudunun böyle bir taşıt aracının hızına adapte olmasının mümkün olamayacağını, bu nedenle araba ile yolculuk yapmanın son derece rahatsızlık verici olduğunu yazmış. O zamanın arabalarının ortalama hızının günümüzün vitesli bisikletlerinin hızından bile daha yavaş olduğunu göz önünde bulundurunca, bu tespit bize şimdi komik geliyor. Hele ki bir zamanlar, bir İngiliz-Fransız ortak yapımı olan Concorde uçaklarının hızının ses hızından iki kat daha fazla olduğu düşünülünce. Bırakın Concorde’u, Proust eğer günümüzün arabalarına binseydi ne derdi, siz tahmin edin.

Oslo, gün ışığında daha da güzel gelmişti bana. Hava güneşli ve beklediğimden çok daha ılıktı. Hiçbir yerde kar yoktu. İş için gelmiştim ama, fırsatı değerlendirip, boş zamanlarımda şehri de gezmeye niyetliydim. Kahvaltıdan sonra, gideceğim şirketi defalarca arayıp da yanıt alamayınca, dışarı çıkmaya karar verdim. Mükellef kahvaltıda beni en çok şaşırtan şeyin, sunulan çok sayıda tuzlanmış ya da kurutulmuş balık çeşidi olduğunu hatırlıyorum.

Bir gün önce Turizm Danışma’dan verdikleri küçük bir rehberde ilgimi çeken birkaç yer işaretlemiştim. Bunların arasından önce, şehrin Bygdøy bölgesindeki Viking Gemi Müzesi’ne gitmeye karar verdim. Bygdøy, Oslo’nun batı kesiminde bulunan bir yarımada. Buraya hem vapur hem de otobüs ile gidilebiliyor. Ben, otobüs ile gitmeyi tercih ettim. Çam ve kavak ağaçlarının arasından giden yol 15 dakika sürdü. Doğaya hayran oldum. Çok güzel ahşap evler vardı. Evlerin kalitesi ve sakin yollar bana buranın zengin bir yerleşim bölgesi olduğunu düşündürdü. Burası ayrıca, Oslo’nun popüler bir eğlence ve dinlence (rekreasyon) alanı imiş. Hafta içi bir gün olması ve mevsim nedeniyle sanırım, etrafta kimseler yoktu.

Viking Gemi Müzesi’nde, dünyada günümüze kadar gelebilmiş en iyi durumda olan üç Viking gemisi sergileniyor. Bir zamanlar büyük olasılıkla okyanusları aşmış olan bu üç gemi de denizde değil, karada gömülü olarak bulunmuşlar. Çünkü söz konusu gemiler, Viking adetlerine göre, soylu ve zengin sahipleri için mezar olarak kullanılmak üzere, Oslo Fiyort’undan karaya çekilmişler. Gemilerin üstüne ölüler için özel bir bölüm yapılmış. Cesetler ile birlikte değerli eşyalar, kap kacak, eğerler, silahlar, kızaklar, kayaklar ve ayrıca at, köpek ve tavus kuşu gibi hayvanlar da gömülmüş.

Üç geminin içinde en eskisi olan Oseberg’in yaklaşık olarak M.S. 820 yılında yapıldığı tahmin ediliyor. 1904 yılında yapılan bir kazı ile ortaya çıkarılmış olan bu geminin ahşap süslemeleri inanılmaz derecede güzel. İnsan hem geminin hem de içindeki eşyaların üzerindeki ince işçiliği görünce, Viking’lerin tarihte vahşi, kaba saba insanlar olarak tanıtılmış olmalarına kuşku ile bakıyor gerçekten. Oseberg gemisinde, birisi ellili yaşlarında, diğeri ise yetmiş-seksen yaşında iki tane kadın cesedi bulunmuş. Arkeologlara göre, dini ve siyasi açıdan önemli oldukları düşünülen bu kadınlardan birinin, kurban edilerek diğerinin yanına gömülmüş olabileceği olasılığı da bulunuyor. M.S. 890- 900 yıllarında yapıldığı düşünülen Gokstad, 1880 yılında toprak altından çıkarılmış. Erkek cesedin bacak ve baldır kısımlarındaki kılıç yaraları, savaş sırasında öldüğünü gösteriyor. Mezarda bulunan diğer eşyalar ve hayvan iskeletleri, bu kişinin çok önemli birisi olduğunun işareti olarak kabul ediliyor. Üçüncü gemi, Tune, 1867 yılında toprak altından çıkarılmış. M.S. 910 yılında yapılmış olabileceği belirtilen bu gemi, diğerleri kadar iyi durumda değil. Define avcıları tarafından asırlar boyunca talan edilmiş.

Bygdøy’de görmek istediğim ikinci müze, Kon-Tiki Müzesi idi. Viking Gemi Müzesi’ndeki görevli kadın, yolu tarif ederken, on iki dakikalık yürüme mesafesinde olduğunu söyledi. Yine çok güzel evlerin ve yeşilliklerin arasından yürürken, kendi kendime güldüm. On dakika değil, on beş değil. On iki dakika… Tam da o kadar sürdü. Demek ki, kadının yürüme hızı ile benimki uyumlu imiş.

Kon-Tiki Müzesi, Norveçli etnograf ve kaşif Thor Heyerdahl’ın (1914-2002) iki büyük projesi ile ilgili bir müze. Zooloji, botanik ve coğrafya eğitimi de almış olan Heyerdahl, insanların düşünmediğimiz kadar eski çağlarda deniz ve okyanusları aşabildiklerini kanıtlamak üzere yaptığı yolculuklarla ünlü. 1947 yılında, Orta ve Güney Amerika’da yetişen balsa ağacından yapılmış Kon-Tiki isimli teknesi ve ekibi ile birlikte, Peru’dan yola çıkarak, 8000 km yol almış ve Polinezya’ya ulaşmış. Yolculuk boyunca çekilen film, 1951 yılında “En İyi Belgesel” dalında Akademi Ödülü’nü (Oscar) almış. Müzede, bir sal görünümündeki Kon-Tiki’yi görmek mümkün.

Müzede sergilenen ikinci tekne ise, papirüsden yapılmış olan Ra II. Heyerdahl, 1970 yılında bu tekne ile Kuzey Afrika’dan yola çıkıp, Atlantik Okyanusu’nu geçmiş ve Karayipler’de Barbados’a ulaşmış. Bu şekilde, Antik Mısır uygarlığının Atlantik Okyanusu’nu geçebilme kapasitesi olduğunu, aslında eski uygarlıkların düşündüğümüzden daha çok birbirleri ile temasları olduğunu göstermek istemiş. Heyerdahl ayrıca, Galápagos ve Isla de Pascua (Paskalya) adalarında ve Peru’nun kuzey bölgesindeki Túcume’de birçok kazıya da katılmış. Müzede, gemilerin dışında, Heyerdahl’ın UNESCO’nun “Dünya Belleği Listesi”ne kayıtlı 8000 kitabı, arşivi ve çeşitli buluntular da var.

Sabahtan beri sokaklarda gezmekten epeyce yoruldum. Viking Gemi Müzesi ve Kon-Tiki Müzesi’nden sonra şehir merkezinde dolaştım. Nüfus o kadar az ki, en kalabalık olduğu söylenen yerler bile, İstanbul ölçülerinde inanılmaz tenha geliyor insana. İçinde “Ulusal Tiyatro”nun (Nationaltheatret) da bulunduğu, bir ucunda Kraliyet Sarayı, diğer ucunda Parlamento olan, uzun yeşillik alan pek hoşuma gitti. Ağaçlar, kafeler… Tiyatronun karşısındaki Theatercaféen ve biraz daha ilerdeki Grand Cafe, Norveçlilerin ünlü oyun yazarı ve tiyatro yönetmeni Henrik Ibsen’in de (1828-1906) bir zamanlar müdavimi olduğu yerler. Ulusal Tiyatro, Ibsen hayattayken olduğu gibi, günümüzde de Ibsen oyunlarının ağırlıklı olarak sahnelendiği bir tiyatro. Hedda Gabler, A Doll’s House, ünlü Norveçli besteci Edvard Grieg’in (1843-1907) müziğini bestelediği Peer Gynt… Tiyatronun önünden geçerken bunları anımsadım. Binanın önünde ünlü oyun yazarının bir heykeli de var.

Arada, fırsat buldukça, yine telefon etmeye çalıştım. Uzun uzun çaldırdım ama, boşuna. Yanıt veren yok. Bu işte bir iş var. Yarın, şirkete ulaşmak için başka bir yol denemeliyim…

O zamanlar cep telefonu olmadığı için, iletişim kurmak bir problem idi. Bir yandan Oslo’da gezerken, içimde, derinlerde bir yerde, bir sıkıntı ve endişe olduğunu hatırlıyorum. Buna karşın, arada telefon etmeye devam ederken, Oslo Kalesi’ni de gezme fırsatı bulmuştum. Kalenin saat 19:00’a kadar açık olduğunu öğrenince, akşam üzerini orayı gezerek değerlendirmeye karar vermiştim.

Akershus, deniz kenarında, alçak duvarları olan bir kale. Ancak, duvarların görmeye alışkın olduğumuz kalelerden alçak olması, onun kolay yutulur bir lokma olduğunu düşündürmemeli. Aksine, tarihi boyunca İsveçliler ve Danimarkalılar tarafından yapılan pek çok kuşatmanın hiçbiri, düşmanlara zafer getirmemiş. Kale bir tek, İkinci Dünya Savaşı sırasındaki Nazi İşgalinde Almanların eline geçmiş. Orta Çağ’dan kalma kalenin kesin yapım tarihi bilinmese de, 1290’lı yılların sonuna doğru yapılmış olduğu düşünülüyor. Bir dönem, Norveç Kralları tarafından saray, bir ara da hapishane olarak kullanılmış. Fazla yüksekte olmamasına rağmen, buradan manzara çok güzel.

Oslo’yu gezmek çok hoşuma gitse de, ziyaret edip, birlikte çalışacağım şirket ile haberleşememek sinirlerimi gittikçe germeye başlamıştı. Oslo’da erişemediğim şirketin hazırladığı programa göre, bir sonraki gün, Norveç’in Kutup Dairesi Bölgesi’nin (Arktik Bölge) içinde kalan yerleşim yerlerinden Tromsø’ye uçacaktım. Sonunda, orada ziyaret edeceğim kişiyi aramaya karar verdim.

Oslo Merkez Postanesi’ne adım atınca insanın yüzüne, soğuk havadan içeri girince iyi gelen, bir sıcaklık vuruyor. Buna bir de, koyu renk ahşap duvar kaplamalarının, bankoların ve telefon kabinlerinin göz okşayan sıcaklığı eklenince, insanın içi ısınıyor. Bankodaki adama Tromsø’yü aramak istediğimi söyleyince, numarayı istedi ve belirttiği kabine gidip, beklememi söyledi. Kabin oldukça geniş. İçinde, kendisi gibi ahşap, bir de bank var. Oturdum, bekliyorum.

Telefon çalıyor…

– Alo…

– Aradığınız numara hatta. Görüşebilirsiniz.

Biraz heyecanlanıyorum…

– Alo, Profesör Jan Raa ile görüşebilir miyim?

– Ben sekreteriyim. Kendisi bir toplantıda.

Ses, inanılmaz derecede net geliyor. Kutup bölgesinde bir yer ile konuştuğuma inanmak zor.

Kim olduğumu, planlandığı gibi Oslo’ya geldiğimi ama, … şirketine ulaşamadığımı, ertesi gün Tromsø’ye uçacağımı söylüyorum.

Karşı tarafta bir sessizlik oluyor…

– Oh! Aman Tanrım… Biz size ayın birinde bir faks çekip, bir hafta sonra gelmenizi rica etmiştik. Özel bir festival nedeniyle Tromsø’de bütün oteller dolu…

Bu kez sessiz kalan taraf ben oluyorum çünkü, şok olmuş haldeyim. “Kan beynime sıçradı” derler ya, aynen öyle. Aklımdan hızla, bin bir şey geçiyor… O faksın bana ulaşmamasından kimlerin sorumlu olabileceğini, eğer elime geçerlerse neler yapabileceğimi düşünüyorum. Sanki içime doğmuş gibi, uçak biletini son güne kadar kestirmemiştim…

Avusturyalı yazar Stefan Zweig, Birinci Dünya Savaşı’ndan hemen sonraki dönemde geçen, Postacı Kız kitabında telgrafı anlatırken ondan, “Elektrik, düşüncenin hızından çok daha hızlı hareket ediyor, düşüncenin kavrayamayacağı kadar hızlı”, diye söz eder (The Post Office Girl, s. 9). Günümüzde, telgrafı hayatında görmemiş ve yukardaki cümleyi komik duruma düşüren, görüntülü-görüntüsüz her türlü iletişim aracını kullanabilen, kaç nesil yetişti. Yok, 1990’ların başında telgraf ile haberleşmiyorduk. Zamanına göre o da bir haberleşme devrimi sayılan teleks döneminden geçip, faksa ulaşmıştık. Gerçi, artık o da yavaş yavaş haberleşme sahnesinden silinmeye başladı ama, o zamanlar bu alandaki en ileri araçlardan biriydi. Yeter ki, ofislerde bir yerlere takılmasın, yanlışlıkla çöpe atılmasın ve elinize ulaşsın…

Telefonu kapattıktan sonra İstanbul’u, yöneticimi aramıştım. Artık durumu nasıl anlattıysam, sakin olmamı ve bir çözüm bulunamazsa, Oslo’da bir hafta kalabileceğimi söyledi. Neyse ki, buna gerek kalmadı. Prof. Jan Raa’nun becerikli sekreteri iki gündür ulaşamadığım Oslo’daki şirketin sahibine evinden ulaştı. (Şirket o günlerde taşındığı ve telefonları bağlanmadığı için kendilerine ulaşamamışım). Tromsø’de bana bir otelde yer bulundu. Bir sonraki haftaya göre düzenlenmiş tüm randevular, güçlükle de olsa, bazı değişikliklerle tekrar alındı ve ben planlandığı gibi, ertesi gün Tromsø’ye uçtum.

Aksiliklerle başlayan Oslo’daki kalışım, umulmadık şekilde bitti. Değişen program nedeniyle, üç gün sonra Oslo’ya geri döndüm. Ancak bu sefer, herhangi bir yerde değil, şirket ortaklarından, Norveç eski Genel Kurmay Başkanı, General Sverre B. Hamre’nin (1918-1990) evinde kaldım. Bu planda olmayan bir şeydi. Ama, olan aksiliklere o kadar üzülmüşler ki, bu konuda çok ısrarcı oldular. Üç gün boyunca, beni içten bir misafirperverlikle konuk ettiler.

Oslo’ya ikinci gelişimde, hava epeyce soğuk ve karlı idi. Yoğun kara rağmen, ünlü Norveçli ressam Edvard Munch (1863-1944) ve heykeltıraş Gustav Vigeland’ın (1869-1943) müzelerini gezdim. Bir de, Norveç’in hala faaliyette olan en eski tiyatrosu, Centralteatret’te (1897) bir kabare izledim. Denizci şarkılarından oluşturulmuş, pek hoş bir gösteri idi.

Tanıştığım insanların bazıları artık hayatta değiller. Bazıları çok yaşlanmış. Öyle anlaşılıyor ki, gördüğüm yerler de epeyce değişmiş. Ama Norveç ve Oslo, otuz yıl öncesinin heyecanlı ve pek hoş enstantaneleri ile aklımda ve kalbimde yerini aldı.

Giden selin ardından, anılar kaldı…